دستگاه گوارش طیور
شامل قسمتهای زیر می باشد:
۱)دهان(حفره دهانی-حلقی)
دهان در طیور فاقد لب و دندان است وکام نرم در طیور وجود ندارد.حفره دهانی در این حیوانات به وسیله منقارها از محیط بیرون جدا می شود.منقارها به صورت دو منقار سخت و شاخی هستند که برروی هم قرا گرفته و از عقب به هم متصلند.منقار پایین به استخوان دندانی پایین (آرواره پایین)و منقار بالا که کوتاهتر و باریک تر از منقار پایین بوده.انتهای نوک آن مقداری به طرف پایین خمیده است به استخوان فک بالا متصل می باشد.سوراخ بینی در طیور در سطح پشتی منقار بالا قرار دارد.بنابر این حفره دهانی در طیور از بالا به وسیله کام سخت و از طرفین به وسیله گونه ها و در جلو به وسیله منقارها محدود می شود.کام سخت در سقف حفره دهان دارای سوراخی در وسط است که به حفره ها و مجاری بینی ارتباط دارد.
زبان و نقش آن در طیور:زبان در طیور دارای تیغه هایی در طرفین می باشد.این تیغه ها در حرکت غذا به طرف حلق و مری نقش مهمی دارد.با توجه به اینکه طیور فاقد قدرت مکش در دهان هستند لذا این حالت زبان در تغذیه آنها بسیار موثر است.
۲)مری:لوله ای است قابل انعطاف و عظلانی که از حلق تا پیش معده ادامه دارد.این لوله در اواسط مهره های گردن (مجاور مهره های پنجم گردن)گشاد شده.کیسه ای به نام (چینه دان) را به وجود می آورد.سپس لوله مری به حالت اولیه خود برگشته تا پیش معده ادامه می یابد.وظیفه اصلی چینه دان ذخیره غذاست.هرچند ممکن است که عمل هضم روی غذا به مقدار جزیی در چینه دان انجام شود.به علت عدم جویدن و توقف غذا در دهان طیور تاثیر بزاق حیوان در هضم غذا در چینه دان صورت می گیرد.مرغابی فاقد چینه دان است.بنابر این لازم است که غذای مرغابی به صورت خمیر آبکی و یا حداقل خیسانده به حیوان داده شود.دیواره مری و چینه دان از سه لایه تشکیل شده است که به ترتیب از خارج به داخل عبارتند از:لایه سروزی لایه عضلانی(طولی و حلقوی) و لایه مخاطی لایه ماهیچه ای دیواره چینه دان با چین خوردگیهای خود سطح داخلی چینه دان را به صورت چین خورده در آورده است.سطح این چین خوردگی از سلوهای مخاطی پوشیده شده است.این سلوها دارای ترشحات مخاطی می باشد.
۳)معده:معده در طیور شامل دو قسمت است:الف:پیش معده(معده غده ای) ب)معده ماهیچه ای یا معده اصلی (سنگدان)پیش معده(معده غده ای) و و ظیفه آن در طیور:عضوی است دوکی شکل که در قسمت چپ حفره بدن قرار دارد.کار اصلی معده حیوانات را در طیور پیش معده انجام می دهد.محل اتصال پیش معده با مری مشخص نیست.ولی در اتصال معده ماهیچه ای بین پیش معده و معده ماهیچه ای بخشی یه نام (ایستموس)قرار دارد.در سطح داخلی پیش معده طیور برجستگیهایی (پاپیلا)وجود دارند.این برجستگیها حاوی غدد ترشحی هستند که از طریق مجرایی ترشحات خود را به داخل پیش معده می ریزند.این ترشحات شامل اسید معدی و آنزیمهای هضم کننده پروتئین (پروتئولتیک)می باشند.در حالی که سطح داخلی ایستموس هیچگونه برجستگی و یا چین خوردگی ندارد.
سنگدان(معده ماهیجه ای یا حقیقی)اندامی سفت و به شکل عدسی محدب الطرفین می باشد. دیواره معده ماهیچه ای بسیار ضخیم است ولی ضخامت آن در سطح پشتی بیشتر از سطح شکمی آنست.محل قرار گرفتن آن در حفره شکمی در زیر استخوان خاجی می باشد.دیواره داخلی آن را لایه ضخیمی از بافت مخاطی دارای چین خوردگیهای زیادی است و محکم به لایه زیرین خود لایه عضلانی)چسبیده است.لایه خارجی این عضو از یک لایه سروزی تشکیل شده است.۳)روده باریک:بعد از سنگدان قرار گرفته است و مانند روده باریک حیوانات پستاندار از سه قسمت دئودنوم (دوازدهه) ژژنوم و ایلئوم تشکیل شده است.ولی مرز بین این قسمت دقیقا مشخص نیست وکل آنها را روده باریک در نظر میگیرند.۴)روده فراخ:روده فراخ در طیور شامل یک جفت زایده به نام روده کور (سکوم) و یک بخش کوتاه و مستقیم به نام راست روده(رکتوم)است که به کلواک ختم می شود.۵)روده کور:روده کور به صورت دو زایده به طول ۱۴ تا ۲۳ سانتیمتر در دو طرف راست روده قرار دارد.این دو زایده در محل اتصال روده باریک به روده فراخ به آنها متصل می شوند.روده کور دارای میکروارگانیسمهای زیادی می باشد. به طوری که این میکروبها سلولز موجود در مواد غذایی را در این قسمت هضم می کنند که نتیجه آن تولید گلوکز و همچنین ویتامینهای گروه ب و ویتامین ک می باشد. مواد حاصل از تخمیر به وسیله میکروارگانیسمها به ندرت مورد استفاده بدن طیور قرار میگیرند.زیرا از محل اصلی جذب (روده باریک) دور مانده اند. اندازه و فعالیت روده کور در پرندگانی که علفخوار هستند.بیشتر از پرندگان دانه خوار و یا حشره خوار می باشند.۶)کلواک:آخرین قسمت دستگاه گوارش طیور می باشد.کلواک به عنوان حفره مشترک بین دستگاه تولید مثل و دفع ادرار و مدفوع می باشد. کلواک شیپوری شکل است و دارای دو ناحیه گوارشی و ادراری -تناسلی می باشد.ناحیه گوارشی آن به راست روده متصل است و محل تجمع مدفوع می باشد. در انتهای این ناحیه اسفنگتری وجود دارد که باعث نگهداری و تجمع مدفوع شده و در موقع دفع باز می شود.ناحیه ادراری-تناسلی کلواک بعد از اسفنگتر ناحیه گوارشی قرار دارد.در طیور نر مجرای ادراری و و مجرای خروجی منی در این ناحیه باز می شود. در انتهای ناحیه ادراری تناسلی(جفت گیری) جنس نر به نام (اجسام فالیک) وجود دارد. در طیور ماده مجاری خروج منی و آلت جفتگیری طیور نر در ناحیه ادراری تناسلی وارد می شود. در انتهای کلواک اسفنگتر مقعد قرار دارد که در تمام حالات بجز در موقع دفع مدفوع جفت گیری و تخمگذاری بسته می باشد.
دریافت