بیماری لنفادنیت کازئوز در نشخوارکنندگان کوچک
کازئوزلنفادنیت که معمولا به اختصار CL نامیده می شود یک بیماری واگیر ، عفونی و مزمن گوسفند و بز می باشد . عامل ایجاد کننده بیماری باکتری «کورینه باکتریوم سودوتوبرکلوزیس» می باشد و بیماری بصورت آبسه های عقده های لنفاوی و گاهـی ارگانهای داخلـی بروز می نماید .
بیماری از طریق تماس با حیوان یا محیط آلوده انتقال می یابد و برای مدت طولانی می تواند در محیط باقی بماند و بطور متناوب حیوانات را آلوده نماید ، باکتری از راه غشاهای موکوسی یا پوست زخمها وارد بدن حیوانات می شود و عموما در عقده های لنفاوی زیر جلدی لوکولایز شده و تشکیل آبسه می دهد ، در این موارد یک یا تعدادی آبسه که اغلب فقط زیر پوست قرار می گیرند از نشانه های کلینیکی بیماری است با اینحال اگر ارگانیزم وارد جریان خون شود آبسه ها ممکن است در ارگانهای داخلی بدن نظیر ریه ها و کبد نیز توسعه یابند در این موارد ممکن است آبسه های خارجی وجود نداشته باشد و تنها نشانه ای که صاحب دام مشاهده می نماید لاغری و ضعف حیوان است آبسه ها بصورت یک تورم ضخیم محتوی چرک زرد رنگ تا سفید رنگ که قوام نرم خمیری مشابه خمیر دندان دارد ، می باشند .
انتقال بیماری :
بیماری کازئوز لنف آدنیت متعاقب پاره شدن آبسه های زیرجلدی منتقل می شود باکتری از آبسه های پاره شده به محیط گسترش می یابد و سپس به میزبانهای مستعد انتقال می یابد ، علاوه بر آبسه های سطحی ، باکتری می تواند از درون آبسه های ریوی نیز به هوا ترشح شده و بصورت آئروسل درآید و باعث انتقال عفونت شود .هنگامیکه آبسه ای پاره می شود آغلها ،سطلهای آب ،انبارهای غله ،پشم چین ها و آخورها را می تواند آلوده نماید، چرک خارج شده از آبسه ها محتوی مقدار زیادی باکتری است و این باکتریها تا مدتها می توانند در محیط باقی بماند و هنگامیکه حیوانات حساس در معرض باکتری قرار می گیرند ممکن است آلوده شوند . نکته دیگری که در خصوص بیماری لنفادنیت کازئوز مطرح می باشد این است که آن یک بیماری زئونوتیک بوده و احتمال آلوده شدن انسانها نیز وجود دارد هرچند آلودگی انسان نادر است با اینحال انجام احتیاطهای بهداشتی در هنگام درمان و مدیریت حیوانات بیمار لازم است، معمولا دستها و پوشاک در معرض نظیر دستکشها و همچنین لباسها پس از تماس با حیوان مشکوک باید شسته شوند .
نکات کلیدی :
-مخزن عفونت ترشحات پوست یا آبسه های ریوی است .
-عفونت از طریق پوست صدمه ندیده ، غشاهای موکوسی ، زخمهای پوست و استنشاق می تواند رخ دهد .
-در گوسفندان عمده ترین راه انتقال از طریق پشم چینی و غوطه ور سازیست، در بزها عمدتا از طریق تماس مستقیم با حیوانات آلوده یا محیط آلوده انتقال رخ می دهد .
علائم کلینیکی :
علائم کلینیکی ممکن است بصورت ملایم بروز نماید غدد لنفاوی اطراف سر و گردن نواحی هستند که معمولا متاثر می شوند در تعدادی از حیوانات ممکن است افزایش درجه حرارت ، فقدان اشتها و بی حالی نیز به همراه عفونت اولیه دیده شود عفونت ممکن است از عقده های لنفاوی سطحی به سایر ارگانها نظیر کبد ، ریه ، کلیه ، لوله های تناسلی و سیستم عصبی انتشار یابد . از آنجائی که دقیقا نمی توان تعیین کرد که آبسه های داخلی در حیوانات زنده بر اندامها چه میزان فشار وارد می آورند نمی توان میزان کامل تخریب و آسیب را تعریف نمود، معذالک بیماری با لاغری مزمن و ضعف عمومی آشکار بزها و گوسفندان همراه است و اغلب به نام سندرم میش لاغر «Thin ewe syndrom» تعبیر می شود افزایش بروز این بیماری بطور تیپیک در بالغین مشاهده می گردد، تلفات در گوسفندان و بزهای بیمار عموما پایین است اما تولید کاهش می یابد و وزن حیوان ، تولید شیر ، راندمان تولید مثل و کیفیت لاشه بطور معنی داری کاهش می یابد، این بیماری معمولا از طریق ورود حیوانات آلوده وارد گله می شود و حیوانات گله در معرض باکتری و ابتلا قرار می گیرند . بنابراین در مجموع دو فرم بالینی از بیماری وجود دارد یکی فرم سطحی بیماری که شامل آبسه هایی از عقده های لنفاوی نزدیک به پوست سطحی است و معمول ترین نواحی متاثر اطراف سر و اندامهای زیرین آن می باشد و دیگری فرم احشایی که شامل آبسه های عقده های لنفاوی و ارگانهای داخلی است و متعاقب آن افت وزن مزمن و ضعف بروز می نماید، فرم سطحی متداول ترین فرم می باشد و سیمای معمول بیماری آبسه های عقده های لنفاوی است .
ریسک فاکتورها :
-تماس مستقیم با دامهای آلوده ، ابزار یا محیط آلوده مهمترین مکانیزم انتقال می باشد تماس اجتماعی ، شاخ زدن ، استفاده از گردنبندهای مشترک ، آخورهای آلوده و ترومای ناشی از چریدن یا وسایل تیز نظیر سوزن و سیم از ریسک فاکتورهای با اهمیت هستند .
-پشم چینی مهمترین ریسک فاکتور در گوسفندان و بزهای کشمیری و آنگوراست .
-اخته کردن و کوتاه کردن سمها و تماس ناحیه سینه با زمین هنگام دراز کشیدن ریسک فاکتورهای مهم محیطی در انتقال بیمای است .
-حمام دادن جهت کنترل انگلهای خارجی همچنین یک ریسک فاکتور مهم است .
-باکتری می تواند پایدار باشد و در استفاده مجدد از مایعات غوطه وری دست کم تا 24 ساعت بعد باعث آلودگی شود . غوطه ور ساختن گوسفند در مایعات آلوده طی دو هفته پس از پشم چینی ورود آلودگی به پوست را مستعد می سازد .
تشخیص :
تشخیص بیماری می تواند بر پایه بروز نشانه های کلینیکی و پیدایش زخم بر روی بدن حیوان باشد. لنفاآدنیت کازئوز سطحی از طریق نمونه برداری از چرک آبسه های عقده های لنفاوی پاره شده و کشت کورینه باکتریوم سودوتوبرکلوزیس تائید می گردد، آزمایش خون نیز می تواند انجام گیرد اما تست غربالگری جهت حیوانات موردی بهتر است به این نکته نیز باید توجه داشت که تعدادی از آبسه ها بویژه در بزها ناشی از پاتوژن های دیگری غیر از کورینه باکتریوم سودوتوبرکلوزیس نظیر اکتینومایسس پاتوژن می باشند .
درمان :
به منظور درمان لنفاآدنیت کازئوز درمان آنتی بیوتیکی به دلیل ناتوانی نفوذ آنتی بیوتیک به داخل آبسه ها محدودیت دارد . آبسه ها می توانند بصورت جراحی تخلیه شده و با فشار و به کمک محلولهای یده شستشو داده شوند، هرچند نیشتر زدن به آبسه ها و برداشت جراحی غدد لنفاوی موثرترین شیوه است اما احتمال بروز مجدد آبسه وجود دارد، همچنین تخلیه آبسه ها ریسک انتقال ارگانیزم به حیوانات دیگر را در صورتیکه در معرض چرک قرار گیرند به دنبال دارد، جهت اجتناب از توسعه آلودگی باید از روان شدن و باقی ماندن ترشحات آبسه ها در میحط جلوگیری نمود و حیوانات متاثر می باید ایزوله شوند و نیشتر زدن به آبسه ها در محیطی جداگانه از سایر گله انجام گیرد، آبسه ها پس از درناژ می بایست بوسیله ضدعفونی کننده ها روزانه شستشو داده شوند چرک درناژ شده می باید سوزانیده شود و عقده های لنفاوی درگیر به منظور کاهش انتشار آلودگی به محیط و سایر عقده های لنفاوی می توانند برداشته شوند هرچند این امر نیاز به کارشناس دامپزشکی با تجربه دارد و بی هوشی و برش دقیق نزدیک عروق خونی بزرگ و اعصاب اصلی باید با حساسیت انجام گیرد ضمن اینکه هزینه بر بوده و ضمانت بهبودی نیز ندارد . در گوسفندان معمولا آبسه ها تا زمان پشم چینی مشاهده نمی شوند و در حین پشم چینی ممکن است بصورت غیر عمدی به دیواره آبسه آسیب برسد در این مواقع سریع پشم چینی می بایست متوقف گردد و قیچی ها ، تیغه ها و نواحی عمومی تا حد امکان ضدعفونی شوند، جهت پیشگیری از وقوع عفونت در گوسفندان جوان عمل پشم چینی می بایست از حیوانات جوانتر آغاز شده و به مسن ها ختم گردد .
پیشگیری :
اخیرا واکسنی جهت پیشگیری از بیماری تحت عنوان Case-Buc R ساخته شده است این محصول صرفا جهت مصرف در گوسفند و بز می باشد و مصرف آن در بز توام با مصونیت( Safety) کامل نمی باشد، در تحقیقاتی که در این زمینه انجام شده است کاهش معنی داری در تعداد آبسه ها هنگامیکه گوسفندان واکسینه شده اند رخ داده است . در این تحقیق محققان کشتهای باکتریایی عفونی را جهت تلقیح به نواحی لبها و پوست گوسفندان به کار بردند و بیست هفته پس از مایه کوبی گوسفندان کشتار شده و لاشه ها از نظر وجود آبسه ها چک شدند، گوسفندان واکسینه بطور متوسط 3 آبسه در مقایسه با 1/33 آبسه در گوسفندان شاهد داشتند با این حال اثرات جانبی به همراه استفاده از واکسن ممکن است رخ دهد و به آبسه یا لیژن های ناشی از تزریق منتهی شوند، بنابراین در صورتی که یک گله مشکلی در گذشته نداشته است واکسیناسیون ضروری نمی باشد در گله هایی که مشکلات متناوب با بیماری لنفاآدنیت کازئوز داشته اند انجام واکسیناسیون به همراه جدا نمودن حیوانات آلوده و انجام اقدامات بهداشتی جهت کنترل بیماری موثر است .
اقدامات کنترلی :
-ایزوله نمودن کلیه حیوانات آلوده پیش از پارگی آبسه ها ، چرا که اگر حیوانی درگیر آبسه های لنفاآدنیت کازئوز شود برای همه عمر علیرغم درمان آلوده خواهد بود این دامها باید از سایر حیوانات غیرآلوده جدا شوند و اگر تقلای زیادی داشته باشند می بایست از گله حذف شوند .
-خریداری دام از گله های پاک و غیر آلوده و نگهداری آنها به دور از حیوانات آلوده .
-کنترل انگلهای خارجی جهت کاهش بروز آسیب در پوست .
-انتقال بره ها و بزغاله های متولد شده از مجاورت حیوانات آلوده بلافاصله پس از تولد .
-انجام پشم چینی از جوانترین دام تا پیرترین آنها و انجام پشم چینی کلیه حیوانات آلوده در انتهای کار(حیوانات پیرتر احتمال آلودگی بیشتری دارند ) .
-ضدعفونی وسایل یا نواحی که با چرک آلوده شده اند نیز ضروری می باشند .
-کاهش تراکم در آغلهای نگهداری پس از پشم چینی .
-انجام ندادن غوطه وری در خصوص حیوانات تا دو هفته پس از پشم چینی و جلوگیری از آلوده شدن محلول غوطه وری از طرفی محلول باکتریسیدال نیز به محلول باید اضافه شود .
-وسایل پشم چینی ، پلاک کوب و وسایل مشابه می بایست قبل و بعد از استفاده و حین زمان مصرف در حیوانات مختلف ضدعفونی شوند درمان هر زخمی بلافاصله به کمک ضدعفونی کننده ها ، غوطه ورسازی و ضدعفونی بند ناف نوزادان در هنگام تولد انجام گیرد .
-جداسازی حیوانات مبتلا به بیماری های مزمن تنفسی و بیماریهای تحلیل برنده .
-انجام واکسیناسیون دقیق دامهای ورودی به گله .
در هر صورت انجام ریشه کنی بیماری دشوار است و بصورت جمع آوری اولیه حیواناتی که علائم کلینیکی را نشان می دهند به همراه حیواناتی که تستشان مثبت می شود (تست آنزیم لینک ایمونوسوربنت) دامهای ماده آبستن می توانند پیش از وضع حمل ایزوله شوند و پس از زایمان جمع آوری شوند . به همراه پروتکل جمع آوری حیوانات آلوده و انجام ضدعفونی دقیق تغییر استراحتگاه و چراگاههای حیوانات و ایزوله نمودن حیوانات غیرآلوده از دامها و نواحی قبلی حداقل به مدت شش ماه باید انجام شود .
ادامه جمع آوری حیوانات آلوده و تکرار تست هر شش ماه تا یکسال می بایست انجام گیرد معذالک باید توجه داشت که مراقبت بیماری نباید سبب سرایت به گله های دیگر شود .
اهمیت بیماری از نظر بهداشت عمومی :
کورینه باکتریوم سودوتوبرکلوزیس می تواند باعث آلودگی انسانها بویژه آنهایی که به لحاظ حرفه شان در معرض آلودگی قرار می گیرنـد نظیـر کشاورزان ، کارگران کشتـارگاه و پشم چین ها شود ، اما وقوع موارد انسانی نادر است . آلودگی از خلال آسیب های پوستی از طریق پوشیدن دستکش هنگام معاینه حیوانات آلوده می تواند پیشگیری شود . همچنین احتمال دارد آلودگی به انسانها هنگام نوشیدن شیر نجوشیده از حیوانات آلوده انتقال یابد و لذا مصرف شیر پاستوریزه از این موارد ممانعت می نماید .
